Đền Hùng – Hành Trình Về Cội Nguồn Dân Tộc Việt Nam 2025

Mỗi người dân Việt Nam, dù ở bất cứ đâu trên thế giới, trong tim đều mang một điểm hẹn tâm linh thiêng liêng – Đền Hùng. Đây không chỉ là một quần thể kiến trúc cổ kính tọa lạc trên ngọn núi Nghĩa Lĩnh uy nghiêm, mà còn là biểu tượng bất diệt cho cội nguồn, cho lòng tự hào dân tộc và cho tinh thần đại đoàn kết của hàng triệu con người chung một dòng máu Lạc Hồng. Bài viết này sẽ là một cuộc hành trình sâu sắc, đưa bạn khám phá mọi góc cạnh của khu di tích lịch sử Đền Hùng, từ huyền thoại, lịch sử, kiến trúc cho đến những giá trị văn hóa trường tồn cùng năm tháng.

1. Đền Hùng Ở Đâu? Vị Trí Địa Linh Nhân Kiệt

Khu di tích lịch sử Đền Hùng tọa lạc trên núi Nghĩa Lĩnh (còn có tên gọi khác là núi Cả hay núi Hùng), thuộc địa phận xã Hy Cương, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. Vị trí này được xem là đất tổ, trung tâm của nước Văn Lang xưa – nhà nước đầu tiên trong lịch sử dân tộc Việt Nam.

Từ thủ đô Hà Nội, du khách chỉ mất khoảng 2 giờ di chuyển bằng ô tô (khoảng 90km) để đến với Đền Hùng. Vị trí đắc địa này không chỉ thuận lợi cho việc di chuyển mà còn mang ý nghĩa phong thủy sâu sắc. Núi Nghĩa Lĩnh với độ cao 175 mét so với mực nước biển, sừng sững giữa vùng đất bán sơn địa, xung quanh là sự hợp lưu của ba con sông lớn: sông Hồng, sông Lô và sông Đà, tạo nên một thế đất “tụ thủy, tụ nhân”, nơi tinh hoa đất trời hội tụ, vô cùng linh thiêng. Việc các Vua Hùng chọn nơi đây làm nơi thờ cúng trời đất và các vị thần linh đã thể hiện tầm nhìn chiến lược và sự hòa hợp với thiên nhiên của tổ tiên ta.

2. Lịch Sử Và Huyền Thoại Về Đền Hùng – Nơi Khởi Nguồn Dân Tộc

Để hiểu trọn vẹn giá trị của Đền Hùng, chúng ta cần ngược dòng thời gian, trở về với những trang sử vàng son và những huyền thoại nhuốm màu kỳ ảo đã tạo nên linh hồn của dân tộc.

Huyền Thoại “Bọc Trăm Trứng” – Khởi Đầu Của Dòng Máu Lạc Hồng

Câu chuyện bắt đầu từ truyền thuyết Lạc Long Quân và Âu Cơ – một câu chuyện mà bất kỳ người Việt nào cũng nằm lòng. Lạc Long Quân, con trai của Kinh Dương Vương và Thần Long Nữ, thuộc dòng dõi Rồng, có sức khỏe phi thường và nhiều phép lạ. Ngài kết duyên cùng Âu Cơ, thuộc dòng dõi Tiên, xinh đẹp và đức hạnh. Âu Cơ sau đó mang thai và hạ sinh một cái bọc trăm trứng, nở ra một trăm người con trai khôi ngô, tuấn tú.

Đây chính là tổ tiên của người Bách Việt. Một ngày nọ, Lạc Long Quân nói với Âu Cơ: “Ta là giống Rồng, nàng là giống Tiên, khó ở với nhau lâu dài”. Họ quyết định chia 50 người con theo mẹ lên núi, 50 người con theo cha xuống biển để cùng nhau cai quản, mở mang bờ cõi. Người con trưởng theo mẹ Âu Cơ ở lại đất Phong Châu (Phú Thọ ngày nay), lập ra nước Văn Lang, xưng là Hùng Vương. Từ đó, 18 đời Vua Hùng kế tiếp nhau trị vì, xây dựng nên một quốc gia độc lập, tự chủ đầu tiên. Câu chuyện này lý giải một cách đầy chất thơ về hai từ “đồng bào” (cùng một bọc) và khẳng định rằng, dù ở miền ngược hay miền xuôi, người Việt đều chung một cội nguồn. Và Đền Hùng chính là nơi thờ tự vị vua tổ đã có công khai sơn phá thạch này.

18 Đời Vua Hùng – Những Chương Sử Vàng Son

Triều đại Hùng Vương kéo dài hàng ngàn năm, trải qua 18 đời vua (lưu ý “18 đời” có thể là một con số tượng trưng cho nhiều chi, nhiều thế hệ vua nối tiếp nhau). Đây là thời kỳ định hình nền văn minh Sông Hồng rực rỡ, với những thành tựu quan trọng:

• Nông nghiệp: Người dân Văn Lang đã biết trồng lúa nước, sử dụng trâu bò làm sức kéo, tạo nên một nền nông nghiệp ổn định.
• Thủ công nghiệp: Kỹ thuật đúc đồng đạt đến trình độ đỉnh cao, minh chứng là những chiếc trống đồng Đông Sơn tinh xảo, không chỉ là nhạc khí mà còn là biểu tượng quyền lực và văn hóa.
• Văn hóa – Xã hội: Các phong tục tập quán như tục ăn trầu, nhuộm răng, xăm mình, làm bánh chưng, bánh dày… đã ra đời và lưu truyền đến ngày nay, thể hiện một đời sống tinh thần phong phú và bản sắc riêng.

Đền Hùng không chỉ là nơi thờ cúng Vua Hùng mà còn là một bảo tàng sống động, nhắc nhở thế hệ sau về một thời kỳ dựng nước và giữ nước hào hùng của cha ông.

3. Khám Phá Quần Thể Kiến Trúc Đền Hùng – Một Hành Trình Tâm Linh

Hành trình khám phá Đền Hùng là một cuộc leo núi đầy ý nghĩa, đi qua từng công trình kiến trúc cổ kính, mỗi nơi lại gắn với một câu chuyện, một dấu ấn lịch sử riêng. Quần thể di tích được xây dựng hài hòa với cảnh quan thiên nhiên, tạo nên một không gian vừa trang nghiêm, vừa gần gũi.

a. Cổng Đền (Nghi Môn)

Điểm khởi đầu của cuộc hành trình là Cổng Đền lớn, được xây dựng vào năm Khải Định thứ 2 (1917). Cổng được thiết kế theo kiểu vòm cuốn, hai bên có hai trụ cao vút, trên đỉnh trụ là hình tượng lân ngồi chầu. Trung tâm cổng là bức đại tự “Cao sơn cảnh hành” (Lên núi cao nhìn xa trông rộng), như một lời chào đón và cũng là lời gợi mở về một hành trình chinh phục và chiêm nghiệm.

b. Đền Hạ và Chùa Thiên Quang

Sau khi qua cổng, men theo những bậc đá rêu phong, du khách sẽ đến với Đền Hạ. Tương truyền, đây là nơi Mẹ Âu Cơ đã hạ sinh bọc trăm trứng. Kiến trúc Đền Hạ theo kiểu “nội công ngoại quốc” (chữ Công 工 bên trong, chữ Quốc 国 bên ngoài), gồm hai tòa tiền bái và hậu cung. Đây là nơi du khách dừng chân, dâng nén hương đầu tiên để tưởng nhớ công ơn của Mẹ Âu Cơ.

Ngay cạnh Đền Hạ là Chùa Thiên Quang (tên chữ là Thiên Quang Thiền Tự). Việc một ngôi chùa Phật giáo được xây dựng trong quần thể Đền Hùng cho thấy sự giao thoa và hòa hợp tôn giáo tín ngưỡng của người Việt từ xa xưa. Trước sân chùa có cây vạn tuế hơn 800 năm tuổi, sừng sững như một chứng nhân của lịch sử.

c.Đền Trung (Hùng Vương Tổ Miếu)

Tiếp tục hành trình leo 168 bậc đá nữa, ta sẽ đến Đền Trung. Nơi đây gắn liền với truyền thuyết Vua Hùng thứ sáu, sau khi đánh dẹp giặc Ân đã cùng các Lạc hầu, Lạc tướng họp bàn việc nước và nghỉ ngơi. Đây cũng là nơi hoàng tử Lang Liêu, với sự hiếu thảo và tấm lòng thành kính trời đất, đã dâng lên vua cha hai món bánh tượng trưng cho trời và đất (bánh chưng, bánh dày) và được chọn làm người kế vị. Câu chuyện này đề cao giá trị của lao động, sự sáng tạo và lòng biết ơn – những phẩm chất cốt lõi của người Việt.

d. Đền Thượng và Lăng Hùng Vương – Nơi Linh Thiêng Bậc Nhất

Vượt qua 102 bậc đá cuối cùng, du khách sẽ đặt chân đến Đền Thượng, đỉnh cao của cuộc hành trình và cũng là nơi linh thiêng nhất trong toàn bộ khu di tích Đền Hùng. Tên chữ của đền là “Kính Thiên Lĩnh Điện” (Điện thờ Trời trên núi Nghĩa Lĩnh). Tương truyền, các Vua Hùng thường lên đây để tiến hành các nghi lễ thờ cúng trời đất, cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa.

Đặc biệt, tại cổng Đền Thượng có một cột đá thề. Tương truyền, Thục Phán An Dương Vương sau khi được Vua Hùng thứ 18 nhường ngôi đã dựng cột đá này, thề sẽ đời đời bảo vệ non sông gấm vóc mà các Vua Hùng đã trao lại và hương khói cho tổ tiên.

Phía bên trái Đền Thượng là Lăng Hùng Vương (Hùng Vương Lăng). Đây được cho là mộ của Vua Hùng thứ sáu. Lăng có kiến trúc đơn giản, cổ kính, tạo cảm giác gần gũi, thể hiện sự khiêm nhường của một vị vua anh minh.

Cũng tại khu vực Đền Thượng, vào ngày 19/9/1954, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có buổi nói chuyện với cán bộ, chiến sĩ Đại đoàn Quân Tiên Phong trước khi về tiếp quản Thủ đô. Tại đây, Bác đã căn dặn một câu nói bất hủ, khắc sâu vào tâm khảm mỗi người dân Việt Nam: “Các Vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”. Câu nói này đã trở thành kim chỉ nam, là lời thề son sắt của các thế hệ người Việt trong công cuộc bảo vệ và xây dựng Tổ quốc.

e. Đền Giếng và Giếng Ngọc

Từ Đền Thượng đi xuống theo lối phía Tây, du khách sẽ đến Đền Giếng. Đền có tên chữ là Ngọc Tỉnh (Giếng Ngọc). Tương truyền, hai công chúa Tiên Dung và Ngọc Hoa, con gái của Vua Hùng thứ 18, thường theo cha đi kinh lý và dừng chân tại đây để soi gương, vấn tóc. Giếng Ngọc quanh năm đầy nước và trong vắt, soi bóng mây trời. Nước giếng được coi là nước thiêng, nhiều người đến đây xin một chút nước để cầu may mắn, sức khỏe.

4. Giỗ Tổ Hùng Vương – Quốc Lễ Của Toàn Dân Tộc

Nói đến Đền Hùng không thể không nhắc đến Lễ hội Đền Hùng hay còn gọi là Giỗ Tổ Hùng Vương, diễn ra vào ngày mùng 10 tháng 3 Âm lịch hàng năm. Đây không chỉ là một lễ hội văn hóa thông thường mà đã trở thành Quốc lễ, một ngày mà hàng triệu trái tim người Việt cùng hướng về đất Tổ.

Năm 2012, “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ” đã được UNESCO chính thức công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Điều này khẳng định giá trị toàn cầu của một tín ngưỡng độc đáo, thể hiện tinh thần “Uống nước nhớ nguồn” và lòng biết ơn sâu sắc đối với tổ tiên.

Lễ hội Đền Hùng bao gồm hai phần chính:

• Phần Lễ: Được cử hành một cách trang nghiêm, trọng thể tại Đền Thượng. Lễ vật dâng cúng Vua Hùng bao gồm “lễ tam sinh” (dê, lợn, bò), bánh chưng, bánh dày và mâm ngũ quả. Đoàn hành lễ của chính phủ, các địa phương và người dân từ khắp mọi miền đất nước lần lượt dâng hương, thể hiện lòng thành kính.
• Phần Hội: Diễn ra sôi động ở khu vực chân núi với nhiều hoạt động văn hóa dân gian đặc sắc như: các cuộc thi hát Xoan (một di sản phi vật thể khác của Phú Thọ), thi giã bánh dày, thi gói bánh chưng, các trò chơi dân gian như đấu vật, kéo co, bơi chải trên sông Lô… tạo nên một không khí tưng bừng, náo nhiệt, thắt chặt tình đoàn kết cộng đồng.

Giỗ Tổ Hùng Vương không chỉ là dịp để tưởng nhớ công ơn các Vua Hùng, mà còn là cơ hội để giáo dục thế hệ trẻ về lịch sử, về cội nguồn và về trách nhiệm của mình đối với đất nước.

5. Cẩm Nang Du Lịch Đền Hùng Chi Tiết

Để chuyến hành hương về Đền Hùng của bạn được trọn vẹn, hãy tham khảo những kinh nghiệm thực tế dưới đây:

Thời điểm lý tưởng để đến Đền Hùng?

• Dịp Lễ hội (Từ mùng 1 đến mùng 10 tháng 3 Âm lịch): Đây là thời điểm Đền Hùng đông vui, náo nhiệt nhất. Bạn sẽ được hòa mình vào không khí lễ hội tưng bừng, chứng kiến các nghi lễ trang trọng và tham gia nhiều hoạt động văn hóa đặc sắc. Tuy nhiên, bạn cần chuẩn bị tinh thần cho việc đông đúc, chen lấn.
• Các ngày thường: Nếu bạn muốn có một không gian yên tĩnh để chiêm nghiệm, tìm hiểu lịch sử và tận hưởng vẻ đẹp cổ kính, thanh bình của Đền Hùng, hãy đến vào những ngày thường. Lúc này, bạn có thể thong thả dạo bước, cảm nhận từng chi tiết kiến trúc và không khí linh thiêng một cách trọn vẹn nhất.

Di chuyển đến Đền Hùng như thế nào?

• Từ Hà Nội: Bạn có thể đi bằng xe máy, ô tô cá nhân theo tuyến cao tốc Nội Bài – Lào Cai, ra nút giao IC7 và đi thêm khoảng 5km là tới. Hoặc bạn có thể bắt xe khách từ bến xe Mỹ Đình đi Việt Trì, Phú Thọ, sau đó đi taxi hoặc xe ôm vào khu di tích.
• Tàu hỏa: Đi tàu tuyến Hà Nội – Lào Cai, dừng tại ga Việt Trì rồi di chuyển vào Đền Hùng.

Trang phục và những vật dụng cần chuẩn bị

• Trang phục: Đền Hùng là một nơi linh thiêng. Bạn nên mặc đồ lịch sự, kín đáo, tránh mặc quần short, váy ngắn, áo hai dây…
• Giày dép: Hãy chọn một đôi giày thể thao hoặc giày bệt thoải mái vì bạn sẽ phải đi bộ và leo khá nhiều bậc thang.
• Vật dụng khác: Nên mang theo ô/dù, mũ/nón, nước uống và một chút đồ ăn nhẹ. Nếu đi vào ngày lễ, hãy cẩn thận bảo quản tư trang cá nhân.

Ăn gì và mua gì làm quà ở Đền Hùng?

Sau khi viếng thăm Đền Hùng, bạn đừng quên thưởng thức các đặc sản của đất Tổ Phú Thọ như: cá lăng sông Lô, thịt chua Thanh Sơn, cọ ỏm, bánh tai, trám ỏm… Bạn cũng có thể mua những đặc sản này hoặc các đồ lưu niệm mang biểu tượng Đền Hùng về làm quà cho người thân.

6. Đền Hùng – Biểu Tượng Của Tinh Thần Đại Đoàn Kết Dân Tộc

Đền Hùng không chỉ là một di sản vật chất. Vượt lên trên những kiến trúc đền đài, nó đã trở thành một “khu di tích trong tâm khảm”, một biểu tượng tinh thần bất diệt. Hàng năm, câu ca dao “Dù ai đi ngược về xuôi/Nhớ ngày Giỗ Tổ mùng mười tháng ba” lại vang lên, thôi thúc hàng triệu người con đất Việt tìm về cội nguồn.

Sự tồn tại của Đền Hùng và Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương là một minh chứng độc đáo trên thế giới về sự trường tồn của một quốc gia. Trong khi nhiều dân tộc khác thờ những vị thần, những nhân vật huyền thoại xa xôi, thì người Việt Nam thờ cúng chính vị Vua Tổ có thật trong lịch sử đã khai sinh ra đất nước mình. Điều này thể hiện một cách sâu sắc đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”.

Đền Hùng là điểm tựa tinh thần, nơi hội tụ và lan tỏa sức mạnh đại đoàn kết. Dù bạn là người Kinh hay các dân tộc thiểu số khác, dù bạn ở miền Bắc, Trung, hay Nam, dù bạn đang sinh sống trong nước hay ở nước ngoài, tất cả đều có chung một điểm khởi đầu, chung một vị Vua Tổ. Chính ý thức chung về cội nguồn này đã tạo nên một sợi dây liên kết vô hình nhưng vô cùng bền chặt, giúp dân tộc Việt Nam vượt qua muôn vàn thử thách, bão táp trong suốt hàng ngàn năm lịch sử để tồn tại và phát triển.

Hành trình khám phá Đền Hùng là hành trình tìm về với những giá trị cốt lõi nhất của dân tộc: lòng biết ơn, tinh thần đoàn kết và niềm tự hào về một lịch sử hào hùng. Mỗi bậc đá ở Nghĩa Lĩnh, mỗi mái đền rêu phong, mỗi câu chuyện huyền thoại đều là một lời nhắc nhở về công lao trời biển của tổ tiên.

Trong bối cảnh thế giới không ngừng biến động, việc trở về với Đền Hùng, thắp một nén tâm hương tưởng nhớ các Vua Hùng không chỉ là một hoạt động tín ngưỡng, mà còn là cách để chúng ta tìm lại sự bình yên trong tâm hồn, tiếp thêm sức mạnh tinh thần và củng cố niềm tin vào tương lai tươi sáng của đất nước, đúng như lời Bác Hồ đã dặn: “Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”. Đền Hùng đã, đang và sẽ mãi là kinh đô tâm linh, là nơi hội tụ hồn thiêng sông núi, là trái tim của dân tộc Việt Nam.

Du Lịch Hà Tiên 2025: Cẩm Nang Khám Phá Trọn Vẹn “Miền Thập Cảnh”

Khám phá Đền Hùng Phú Thọ – Cội nguồn lịch sử dân tộc